یاقوت سرخ

یاقوت سرخ
اکسيد آلومينيم، جزء مواد سراميکی است که دارای ويژگی سختی بالاست به همين دليل است که دارای سختی موس قابل توجهي برابر با 9 است که آن را بعد از الماس در رده سخت ترين مواد شناخته شده قرار می دهد. ياقوت قرمز، به دليل ساختار فيزيکی نسبتاً خاص، کميابی و زيبايی بی مانندش، به گوهری قيمتی تبديل شده است.

رنگ
منشا اسم ياقوت سرخ (Ruby) کلمه لاتين Ruber به معني قرمز است و همين سرخي آن است که به معياري مهم در ارزيابي آن تبديل شده است.اين گوهر به رنگ هاي قرمز، صورتي و قرمز مايل به قهوه اي يافت ميشود.با اين وجود، قيمتي ترين نوع ياقوت سرخ، ياقوت سرخ مايل به آبي است که به نام ياقوت خون کبوتري (pigeon blood-red) شهرت دارد.
 
شفافيت (clarity)
در ياقوت سرخ هم مانند الماس ميزان شفافيت از اهميت خاصي برخوردار است. اين سنگ در مقايسه با ياقوت کبود کدرتر است و هرچه ميزان نا خالصي آن کمتر باشد داراي قيمت بالاتري است اما همين ناخالصي ها معيار خوبي براي تشخيص اين گوهر از سنگ هاي مشابه است. اگر قصد خريد ياقوت داريد بهتر است آنرا در زير نورهاي مختلف بررسي کنيد و مطمئن شويد که ناخالصي هاي آن با چشم غير مسلح ديده نمي شوند.
 
معادن ياقوت سرخ
معادن ميانمار (برمه) را ميتوان منبع اصلي اين گوهر دانست زيرا در اين منطقه بهترين نوع ياقوت سرخ يافته شده است. سريلانکا، تايلند، کامبوج، ويتنام، کنيا، تانزانيا، افغانستان، پاکستان، چين و ماداگاسکار نيز داراي معادن ياقوت سرخ هستند، در کشورهاي آمريکا (ايالت کاروليناي شمالي) و هندوستان نيز ياقوت هايي با کيفيت پايين يافت شده است.

بهينه سازي یاقوت سرخ

از آنجايي که ياقوت سرخ از گرانبهاترين جواهرات به حساب مي آيد، دانشمندان سعي مي کنند با روش هاي مختلف کيفيت اين سنگ فوق العاده را افزايش دهند. يکي از روش هاي رايج براي بهبود رنگ و از بين بردن نا خالصي هاي ياقوت، حرارت دادن آن است. روش ديگر که به آن Glass Filling ميگويند بدين صورت است که ياقوت را در کنار شيشه اي که حاوي سرب است، تحت حرارت قرار مي دهند، بدين ترتيب ترک هاي ريز روي ياقوت با شيشه پر مي شود. اين روش تاثير چشمگيري بر روي بهبود شفافيت ياقوت دارد.

دانستني هايي درباره ياقوت سرخ
زمين منبع بسياري از سنگ ها و کاني هاي مختلف است که دراين بين، برخي از اين کاني ها گرانبها و برخي ديگر نسبتا بي ارزشند.
بسياري از ياقوت هاي سرخ، دست کاري مي شوند و ميزان فعاليتي که روي هر کدام صورت مي گيرد، متفاوت بوده و بر قيمت آنها نيز تاثير مي گذارد. متداول ترين و مناسب ترين کاري که انجام مي گيرد، حرارت دادن سنگ هاست. حرارت، پرتو افکني، پخش رنگ روي سطح، پر کردن ترک ها و شکاف هاي سنگ ها باعث مي شود کيفيت رنگ آنها بهتر شود.

غوطه ور کردن ياقوت ها در رنگ، موم و روغن هاي متفاوت، ترک ها، شکاف ها و ساير عيب هاي آنها را مي پوشاند. لازم به ذکر است که انجام اين آزمايشات و تغييرات بر روي همه ياقوت ها تاثير مطلوب ندارد و تنها برخي از آنها شفاف تر مي شوند. بهترين راه اين است که آزمايشات مختلف و تاثير آنها بر ياقوت ها را بررسي کرد. اخيرا مطالعات گوهر شناسي و جواهر شناسي ثابت کرده است که اين آزمايشات تاثير مطلوبي روي ياقوت ها داشته است.
علاوه بر اين، سال هاي بسياري است که ياقوت ها در آزمايشگاه هاي مخصوص ترکيب مي شوند ولي اخيرا اين ياقوت ها در بازار موجود نيستند. ياقوت هاي ترکيب شده در رنگ هاي بسيار زيبا و با اندازه بزرگ ساخته مي شوند. با وجود اين، قيمت آنها از نمونه طبيعي به خاطره فراواني شان، بسيار کمتر است.
ترکيبات اين نوع ياقوت ها با نمونه طبيعي کاملا متفاوت است، البته روش هاي بسياري نيز براي ترکيب ياقوت ها وجود دارد که بتوان نمونه هاي شبيه نمونه طبيعي ساخت. سنگ شناسان مجرب با استفاده از تجهيزات پيشرفته مي توانند سنگ هاي قيمتي طبيعي و ترکيبي را از هم تشخيص دهند.
سنگ هاي قيمتي بسياري که شبيه ياقوت سرخ ساخته شده اند، در بازار موجود هستند که عبارتند از: انواع رنگ قرمز سنگ هاي لعل، کهرباي اصل، ياقوت کبود و غيره.هزینه ترکيب کردن سنگ ها، از استخراج نمونه هاي طبيعي آنها کمتر است. مصرف کنندگان براي اطمينان بايد از منابع معتبر اين سنگ ها را خريداري نمايند.
 
بهبود کيفيت و عمليات بر روي ياقوت سرخ
بيش از دو هزار سال است که ياقوت سرخ حرارت داده مي شود تا رنگ سرخ-صورتي آن بيشتر جلوه کند و رنگ آبي آن زدوده شود. عمليات حرارتي با ابزار ساده اي مانند نيچه و شعله زغال چوب انجام مي شد. امروزه اين کار با ترکيب مواد شيميايي اي مانند بريليوم (beryllium)، براکس (borax)، سرب (lead) و تانتال (tantalum ) انجام مي گيرد. يکي از علائم بارز عمليات حرارتي وجود شکستگي هاي کوچک قرص مانند است که در ساختارهاي مواد معدني طبيعي وجود دارد. دماي عمليات حرارتي از 15001/4تا 18501/4سلسيوس و در دوره زماني دو تا 10 ساعت متغير است.
بسياري از منابع موثق اعلام کرده اند که تقريبا بر روي تمام ياقوت هاي سرخ تازه استخراج شده مونگ هسو براي از بين بردن آثار رنگ آبي از عمليات حرارتي استفاده مي شده است. ياقوت هاي مونگ هسو يک منطقه 6 گوش سورمه اي رنگ داشتند که درست از مرکز سنگ عبور مي کرد. ياقوت قرمز برمه ( Burmese rubies) حاوي اثرات ناشي ازعمليات حرارتي بودند.

شبيه سازي قبل - بعد از عمليات حرارتي
عمليات حرارتي که براي ارتقاء رنگ استفاده مي شد، شکست هايي را در سنگ ايجاد مي کرد که صداي شکست(decrepitation (feathers ناميده مي شد و بعد با عمليات پر کردن شکست، ترميم مي شد. درصد بسياري از ياقوت هاي موجود در بازار تحت عمليات حرارتي يا flux healing يا هردو قرار گرفته اند. شکستگي هاي کوچک داخلي گاهي اوقات با پروسه قابل تشخيص پر کردن شيشه ترميم مي شوند.
طبق گزارش AGL ( لابراتوارهاي جواهر شناسي امريکا) حدود 70 درصد ياقوت هاي مونگ هسو برمه در تايلند flux heal يا پر شده اند. معادن تايلندي در چانتابوري يا کانچانابوري هنوز هم مقادير کمي ياقوت قرمز توليد مي کنند، اما امروزه بسياري از موادي که از تايلند مي آيد در سريلانکا، ماداگاسکار يا ديگر مناطقي که ياقوت قرمز مي سازند، توليد مي شود.